Koniecznie uważnie wysłuchaj:

Jak wprowadzać konteksty w pracy maturalnej według nowej formuły 2023   

 Konteksty maturalne   

Czym jest kontekst?

•    Nawiązaniem

•    Inspiracją

•    Dialogiem między tekstami (intertekstualność)

W na­uce o li­te­ra­tu­rze kontekstem na­zy­wa się odniesienie, które służy zrozumieniu lub pogłębieniu analizy jakiegoś dzieła literackiego. Dzię­ki temu ła­twiej zro­zu­mieć treść lub kon­kret­ny mo­tyw w utwo­rze. Dla przy­kła­du czas po­wsta­nia po­wie­ści po­zwa­la osa­dzić ją w kon­tek­ście hi­sto­rycz­nym, od­no­sząc się do po­pu­lar­nych w tym cza­sie nur­tów lub wy­da­rzeń, któ­re mo­gły wpły­nąć na au­to­ra dzie­ła.

Rodzaje kontekstów:

W Informatorze o egzaminie maturalnym z języka polskiego od roku 2023 (str. 33-34) czytamy:

Kontekst należy rozumieć jako odniesienie się przez zdającego w pracy do np.:

1)   innego utworu literackiego niż wskazany w poleceniu

2)   historii literatury

3)   teorii literatury

4)   charakteru epoki

5)   biografii autora

6)   filmu, spektaklu teatralnego

7)   utworu muzycznego, dzieła plastycznego

8)   mitologii

9)   Biblii

10) religii

11) historii

12) filozofii

13) kwestii politycznych

14) kwestii społecznych,

wybrane przez zdającego w sposób celowy, przydatne do osadzenia omawianego utworu w szerszej perspektywie i pogłębionego odczytania sensów utworu literackiego, do którego zdający odwołuje się w wypracowaniu. Funkcjonalne wykorzystanie kontekstu polega na trafnym jego doborze ze względu na rozważany problem; kontekst pogłębia i rozwija omawiane zagadnienie. Pogłębienie i omówienie danego zagadnienia poprzez konteksty nie oznacza konieczności dogłębnej analizy samych kontekstów jako takich; w szczególności nie może prowadzić do dygresji stosowanej niefunkcjonalnie.

Kontekst wykorzystany częściowo funkcjonalnie to odniesienie wyłącznie na poziomie przywołania, np. informacji, wydarzenia; kontekst jest poprawny, ale ogranicza się tylko do funkcji informacyjnej, nie pogłębia i nie rozwija omawianego zagadnienia.

Kontekst poprzez odniesienie się przez zdającego do innego utworu literackiego niż wskazany w poleceniu nie jest wykorzystany funkcjonalnie, jeżeli zdający wyłącznie streszcza ten utwór lub wybrane jego wątki, ale nie wyciąga żadnego wniosku, nie formułuje żadnej refleksji związanej ze streszczonym utworem.

Uwaga! Błąd rzeczowy dotyczy także kontekstu.

Na ma­tu­rze w for­mu­le 2023 moż­na po­słu­żyć się jed­nym z wy­mie­nio­nych w in­formato­rze kon­tek­stów. 

1. Inny utwór literacki niż wskazane w poleceniu — pozwala na pogłębienie analizy motywu lub potwierdzenie tezy o występowaniu danego wątku w utworach wielu epok (np. Pieśń o spustoszeniu Podola J. Kochanowskiego do Pieśni o Rolandzie);
2. Historia literatury — np. archetypy, toposy, chronologiczna znajomość epok; 
3. Teoria literatury — np. cechy gatunku; 
4. Charakter epoki — nurty, popularne poglądy, inni autorzy tworzący w epoce (np. Obecny w wierszu motyw vanitas był popularny w baroku, często pojawiał się również w dziełach malarskich przez symbol czaszki lub orzecha (coś gorzkiego)); 
5. Biografia autora — fakty z życia autora mogą wpływać na rozumienie utworu, (np. Do stworzenia Trenów Jana Kochanowskiego popchnęła śmierć najmłodszej córki, Urszulki lub Inspiracje mitologiczne w utworach Kochanowskiego wynikają z jego wykształcenia, studiował m.in. w Bolonii); 
6. Film, spektakl, utwór muzyczny lub plastyczny — odniesienie do dzieł innych niż literackie, wspomnienie adaptacji lub interpretacji danego motywu (np. Wiersz Wisławy Szymborskiej Nic dwa razy doczekał się wielu interpretacji muzycznych, jedną z najsłynniejszych jest współczesna piosenka Sanah)
7. Mitologia — odniesienie się do mitologii greckiej lub rzymskiej (lub innej), aby pokazać ciągłość motywu w literaturze (np. Konrad z trzeciej części Dziadów Adama Mickiewicza jest buntownikiem. Archetypem takiego bohatera jest Prometeusz, który również buntował się przeciw bogom oraz próbował pomóc ludziom); 
8. Biblia — ukazanie ciągłości tradycji biblijnej w kulturze judeochrześcijańskiej (np. Motyw vanitas wywodzi się z Księgi Koheleta); 
9. Religia — odwołanie do wierzeń, wykorzystanie tekstu przez grupy religijne (np. Antygona nie mogła zostawić Polinejkesa na pastwę losu, ponieważ podobnie jak inni starożytni Grecy wierzyła, że w innym wypadku nie będzie mógł przejść przez Styks i zaznać wiecznego spokoju);
10. Historia — odniesienie do wydarzeń historycznych (np. Opowiadania obozowe Tadeusza Borowskiego odnoszą się do sytuacji cywilów w Warszawie podczas II wojny światowej. Pokazuje także, w jaki sposób wyglądało życie w obozach); 
11. Filozofia — odwołania do filozofii, nurtów bliskich autorowi (np. w sztuce Jana Kochanowskiego widać wpływy stoicyzmu, chęć niepoddawania się silnym emocjom);
12. Kwestie polityczne — popularne poglądy, idee (np. Proces Franza Kafki ukazuje niepokoje, które przeżywało w tamtym czasie wielu Żydów, którzy podobnie jak on spotykali się z silnym antysemityzmem); 
13. Kwestie społeczne — sytuacja społeczna, popularne idee społeczne (np. Lalka jest powieścią realistyczną, ponieważ ukazuje różne warstwy społeczne — biednych mieszkańców Powiśla, jak i arystokratów);

Waż­ne, aby były one uży­te w spo­sób funk­cjo­nal­ny, co ozna­cza do­bór ade­kwat­ny do oma­wia­ne­go tek­stu lub pro­ble­mu. In­ny­mi sło­wy, wpro­wa­dze­nie stwier­dze­nia musi mieć uza­sad­nie­nie.

CZY PISAĆ: „KONTEKSTEM LITERACKIM JEST..."?

Nie. Wystarczy włączyć kontekst np. takimi słowami: „Podobnie w filmie..." „Również w utworze...", „Także bohater piosenki...", „Właśnie tak postępuje bohater opery....". Kontekst nie musi być wydzielony w osobnym akapicie.

Konteksty maturalne - jak je wprowadzać a jak nie  

Konteksty w praktyce.pdf  

 

 

KONTEKSTY INTERPRETACYJNE dokładniej

 Pamiętaj, by w interpretacji wykorzystać szerokie i różnorodne konteksty interpretacyjne - przede wszystkim te, do których odsyła utwór.

Konteksty pozwolą na pełne odczyta­nie sensu i znaczeń tekstu.

PRZYKŁADY KONTEKSTÓW:

• LITERACKI

- wykorzystaj znajomość dzieł literackich, do których odwołuje się interpretowany utwór

• HISTORYCZNY

- weź pod uwagę wydarzenia historyczne, które odnoszą się do tekstu

• BIOGRAFICZNY

- uwzględnij fakty z życia autora, jeśli pozostają one w związku z utworem

• HISTORYCZNOLITERACKI

- odwołaj się do twórczości autora i epoki, w której tworzył; sprawdź, czy w utworze występują elementy światopoglądu epoki (jeżeli tak, to jakie)

• KULTUROWY

- odnieś się do tradycji kulturowej związanej z interpretowanym utworem lub wyko­rzystaj znajomość innych tekstów kultury (np. obrazów, filmów, dzieł muzycznych), które tłumaczą rozwiązania przyjęte w utworze

• RELIGIJNY

- wykorzystaj znajomość idei religijnych do objaśnienia postaw oraz zachowań bohaterów

• FILOZOFICZNY

- określ koncepcję filozoficzną, która uzasadnia postępowanie bohaterów lub poglą­dy wyrażane w tekście

• EGZYSTENCJALNY

- uwzględnij szeroki kontekst ludzkich doświadczeń 

Kontekst egzystencjalny.pdf

 

 

Absolutnie nie pomiń:

• Najczęstszych błędów na maturze: TUTAJ

• Analiza i interpretacja tekstu: TUTAJ  

• Konteksty -  TUTAJ 
  

 

JAK WPROWADZAC KONTEKSTY.pdf 

Wzór pracy z zaznaczonym i opisanym kontekstem.pdf 

Ortogr i interp w L.O. i Technikum - w pigułce.pdf   

  Jak robić notatki.pdf  

NOTATKA SYNTETYZUJĄCA - LINK

 Notatka syntetyzująca i ćwicz 2023.pdf 

 Wypracowanie_matura 23_PP_NowaEra.pdf 

Zadania z pułapką w teście.pdf  

 Rodzaje zdań złożonych 2023.pdf   

  Wypowiedź ustna 2023.pdf 

 

 Z czasem pojawią się inne pomoce...      

* * *

W górę