Kłopoty z cudzysłowem i złe jego użycie
- Generalnie cudzysłów w języku polskim służy do wyodrębniania fragmentów tekstu – stosuje się go do wydzielania słów cytowanych i specyficznie użytych wyrazów i wyrażeń. Składa się on z dwóch znaków – otwierającego i zamykającego: „ ”.
- Niekiedy można spotkać się z zapisem: ” “, jest on jednak niepoprawny z punktu widzenia typograficznego, gdyż znak: ” oznacza cal lub sekundę (jednostka geograficzna).
Czy poprawnie jest zapisać coś w cudzysłowie, czy też w cudzysłowiu?
- Poprawnie jest w cudzysłowie. Warto zapamiętać: rów i cudzysłów odmieniają się tak samo (w rowie; w cudzysłowie).
Cudzysłów obok kropki, znaku zapytania i wykrzyknika
Wiele osób ma problem np. z tym, gdzie postawić kropkę – przed czy po?
- Otóż kropkę zawsze stawiamy po cudzysłowie – kropka jest bowiem znakiem, który kończy wszelkie wypowiedzi i zawsze znajduje się na końcu (więcej na ten temat można przeczytać w jednym z wcześniejszych wpisów).
- Nieco inaczej rzecz się ma w przypadku znaku zapytania i wykrzyknika – tu wszystko zależy od tego, czy znak odnosi się do treści zawartej w obrębie cudzysłowu – wtedy stawiamy pytajnik/wykrzyknik przed cudzysłowem, a całość kończymy kropką. Jeśli natomiast znak zapytania lub wykrzyknienia dotyczy całego zdania, stawiamy go po cudzysłowie, np.:
Kiedy chciał ją wzruszyć, cytował słowa Gałczyńskiego: „Ile razem dróg przebytych? Ile ścieżek przedeptanych?”.
Czy pamiętasz, kto wczoraj powiedział „nie lubię mleka”?
Złe użycie cudzysłowu
Kiedy używa się cudzysłowu?
1. Zapis tytułów
- Cudzysłowu używamy zapisując tytuły artykułów, filmów, książek, gazet, płyt itp.
Kasia czyta recenzję „Układu zamkniętego” zamieszczoną w „Polityce”.
2. Wskazanie na cytat
- Jest to najbardziej podstawowe zastosowanie cudzysłowu – jego celem jest pokazanie, że w tekście przytacza się czyjeś słowa. W tym kontekście najczęściej używany jest cudzysłów apostrofowy: „ ”, np.:
Wojtek powiedział: „Nie znoszę sposobu, w jaki wymawiasz moje imię”.
- Jeśli w obrębie cytatu trzeba zastosować wyróżnienie, najczęściej stosuje się cudzysłów ostrokątny:
W tym artykule przeczytamy „Tomasz jest bardzo dobrze wychowaną osobą, zawsze wie, jak odnaleźć się w danej sytuacji, a kiedy trzeba, mówi: »przepraszam, zawiniłem«”.
- Cudzysłowu nie musimy stosować, gdy tekst cytowany został wyróżniony za pomocą kursywy, np.:
Artykuł Wasz prezydent — nasz premier można było przeczytać w Gazecie Wyborczej.
3. Wyodrębnienie wyrazów użytych ironicznie
- Cudzysłów można zastosować do wskazania wyrazu użytego ironicznie:
Nauczanie jest niewątpliwie bardzo „dochodowym” zajęciem.
Klasa 4E słynie z „pracowitości” i „znakomitej” frekwencji. :P
4. Wskazanie wyrazu obcego stylistycznie
- Gdy w tekście naukowym chcemy zastosować wyrażenie potoczne (kolokwialne), należy zastosować cudzysłów, np.:
Niektóre dzieci dość długo mają skłonność do kaleczenia wyrazów przez „połykanie” całych zgłosek.
- Nie należy go jednak nadużywać – często zdarza się bowiem, że stosuje się cudzysłów w wypowiedziach potocznych, artystycznych i prasowych do zapisu wyrazów użytych przenośnie oraz związków frazeologicznych.
Błędnym jest więc zapis: Podobno piszę „jak kura pazurem”.
5. Wyodrębnienie niektórych nazw własnych
- Przy pomocy cudzysłowu można wyodrębnić niektóre nazwy własne, takie jak: przezwiska, pseudonimy, kryptonimy organizacji, jednostek wojskowych, a także nazwy własne instytucji lub obiektów, które występują na końcu wielowyrazowych nazw opisowych, np.:
Oddziałem „Piast” dowodził „Orzeł”.
Polskie Biuro Podróży „Orbis”, Polskie Linie Lotnicze „Lot”.
6. Definicje 
- Cudzysłowu można użyć, gdy chce się zapisać definicję. W tej funkcji najlepiej zastosować pojedynczy cudzysłów apostrofowy ‘ ‘ lub cudzysłów ostrokątny >> <<, np.:
Kiedy mówię zrób to natychmiast, mam na myśli ‘tak szybko, jak to możliwe’ .
Kiedy mówię zrób to natychmiast, mam na myśli >>tak szybko, jak to możliwe<<.