MATURA 2025 · Najczęstsze BŁĘDY na maturze!

Szanowni Maturzyści! Autor tej witryny życzy Wam, abyście zdali maturę z polskiego na 110%. [sto dziesięć procent = hiperbola; jej funkcją jest ukazanie ogromu moich życzeń]

Trzy tragiczne, „najgłupsze” błędy!

Błąd 1.

Brak tezy lub hipotezy w wypowiedzi argumentacyjnej / rozprawce, teza błędna (niezrozumienie tematu) lub też - mówiąc kolokwialnie - „lanie wody”.

Efekt: zero punktów i „oblana matura”.

dobrze wyuczyć się wszystkiego o: Tezy i hipotezy
przypomnieć sobie: Sztuka pisania. ROZPRAWKA
ewentualnie: PP Sposób na interpretację wiersza.pdf

I koniecznie zapamiętaj:

Teza to ZDANIE TWIERDZĄCE (oznajmujące, orzekające) sformułowane jasno, czytelnie. Nie może więc to być pytanie lub pojedynczy wyraz.

Teza nie może też brzmieć: „Myślę, że to prawda” (temat pracy nie jest elementem tezy; takie ogólne stwierdzenie na początku rozprawki nic nie wnosi, nie jest więc tezą).

Teza powinna zostać umieszczone na początku, ewentualnie na końcu maturalnej pracy. Ale nie może zniknąć.

Pamiętaj, że teza musi zawierać sprecyzowane stanowisko autora w określonej kwestii. Przeczytaj:

Rozprawka. Argumenty_i_przykłady (Dag. Jez.) Kształcące!

Jak odróżnić argument od przykładu

Tezy i hipotezy!

Posłuchaj też rad:

Materiał do samodzielnego uczenia się pisania rozprawek maturalnych

ARGUMENT = (uogólniający) SĄD + potwierdzjący ów sąd funkcjonalny PRZYKŁAD + WNIOSEK

SAM PRZYKŁAD TO NIE ARGUMENT

Błędy w argumentacji, jak ich unikać w pracy maturalnej?

Poprawianie błędów w argumentacji

Unikaj sformułowań porządkujących pracę:

„Moim pierwszym argumentem będzie...", „moim drugim argumentem będzie..., moim trzecim argumentem będzie...", moim czwartym argumentem będzie..." Uff... Zwariować można i powieśić się na pierwszej napotkanej, mocnej gałęzi!

Tak lepiej:

Kolejnym moim argumentem będzie odwołanie do...
W podanym tekście (W powieści...; W opowiadaniu...; W dramacie...) znajdziemy też wydarzenie, kiedy to główny bohater...
Pora, bym przywołał teraz najbardziej ważki argument popierający moją tezę...
Pragnę zwrócić uwagę, że moje zdanie mogę poprzeć też...
Kolejną, wartą zauważenia, kwestią jest...
itd., itp.

Używaj też zwrotów i wyrażeń typu:

należy zaznaczyć, że...

można zwrócić uwagą na...

nie można zapominać, że...

kolejną, wartą zauważenia, kwestią jest...

równie istotną sprawą jest...

nie można pominąć także...

trzeba pamiętać też o tym, że...

następną sprawą, którą warto poruszyć, jest...

przykładem tego jest..

odwołując się do...

nie jest to jednak jednoznaczne, można bowiem zauważyć, że...

można też na to spojrzeć z innej strony...

zgadzam się z opinią, że...

w odróżnieniu od...

dowodzi to, że...

widać jasno, że...

warto zaznaczyć, że...

itp...

TUTAJ dużo wiecej użytecznych zwrotów i wyrażeń - do wstępu, rozwinięcia i zakończenia

Za takie zwroty i wyrażenia egzaminator pokocha Twą pracę z całego egzaminatorskiego serca! Egzaminatorzy mają serca!

Błąd 2.

„Brak segmentacji tekstu” - czyli napisanie rozprawki (lub interpretacji) bez akapitów (niewyróżnione graficznie: Wstęp, Rozwiniecie i Zakończenie) lub
„Groch z kapustą”- praca niespójna, nielogiczna; każde zdanie żyje „własnym życiem”; brak myśli przewodniej, „chaos myślowy” lub
„Praca inwalidka” - brak trójdzielnej kompozycji, brak wstępu lub zakończenia, nieprzemyślana kompozycja wypracowania.

Zobacz też: WYPOWIEDŹ ARGUMENTACYJNA

BUDOWA I RODZAJE AKAPITÓW

Tracisz kilkanaście punktów!

Błąd 3.

Lwia część punktów przyznawana jest nie za wartość merytoryczną pracy, lecz za jej kompozycję, styl, język i zapis.

Przeczytaj koniecznie i zapamiętaj! -

Kompozycja, styl, język, zapis wypracowania maturalnego

Poniżej prezentuję błędy, których możesz nie popełnić, jeżeli się skupisz i przeczytasz ze zrozumieniem dołączone porady...

Błąd 4.

Kardynalny błąd rzeczowy w cz. II matury pisemnej dyskwalifikuje pracę.

Zdający otrzymuje 0 punktów za całe wypracowanie; oznacza to niezdanie egzaminu.

Kardynalny błąd rzeczowy - to błąd świadczący o całkowitej nieznajomości tekstu kultury, do którego odwołuje się zdający lub nieznajomość kontekstu interpretacyjnego.

Np. Tomasz Judym to główny bohater „Przedwiośnia” Stefana Żeromskiego; W „Weselu” S. Wyspiańskiego głównym problemem jest wyzysk pańszczyźnianych chłopów przez szlachtę...; Rzecki był właścicielem sklepu, w którym pracował Wokulski; Tragizm końcowego tańca Chochoła (chodzi o „Tango” Mrożka); Wiersz pochodzi z epoki Średniowiecza („Opowieść małżonki świętego Aleksego” Iłłakowiczówny) itp.

Aby błąd można uznać za kardynalny, musi dotyczyć całego wywodu, wpływać na całą pracę i wszystkie argumenty. Coś takiego prawie się nie zdarza. Jak praca spełnia inne wymogi, czyli jest pisana na temat i ma przepisową liczbę wyrazów, tezę i argumenty, to nic jej nie wyzeruje. Autor popełniający błędy, nawet poważne i liczne, maturę prawdopodobnie zda zda, chociaż być może tylko na minimum.

Najczęstsze błędy rzeczowe na maturze z języka polskiego

Uwagi dotyczące rozprawki (błędy rzeczowe a kardynalne)

Błąd kardynalny a błąd rzeczowy w rozprawce

Błąd 5.

Bardzo częstym błędem - zwłaszcza na maturze pisemnej w cz. II - jest streszczanie lub opowiadanie, lub trawestacja (parafraza) podanego fragmentu (prozy, fragmentu dramatu lub wiersza).

Zapominasz, że podany tekst trzeba ZANALIZOWAĆ lub ZINTERPRETOWAĆ i WYKORZYSTAĆ jako punkt wyjścia do ROZWINIĘCIA TEMATU - najczęściej do postawienia właściwej tezy, znalezienia argumentów i poparcie ich przykładami. ARGUMENT to nie PRZYKŁAD

Wyjaśnienie „łopatologiczne” - Twoja wypowiedź argumentacyjna (w formie rozprawki) powinna tak być skomponowana:

W PRZYGOTOWANIU

Trzeba pamiętać, że interpretujemy konkretny utwór, który powstał w konkretnych okolicznościach: geograficznych, historycznych czy emocjonalnych. Przede wszystkim nie wolno streszczać utworu, trawestować lub odczytywać go w formie dosłownej

Zwracamy uwagę na autora analizowanego tekstu, tytuł, ale nie zapominamy o przypisach - tam też znajdują się cenne wskazówki interpretacyjne.

Bardzo ważne jest to, żeby umieć umieścić utwór w danej epoce, aby poszukać kontekstu historycznoliterackiego, a dalej zastanowić się kim jest narrator (lub w liryce: podmiot liryczny), jakie ma relacje z osobami występującymi w tym fragmencie, jaka jest kreacja świata przedstawionego (lub w liryce: sytuacji lirycznej) i zwracać też uwagę na kreacje bohaterów. LINK

Błąd 6.

Spójność lokalna i spójność całej wypowiedzi - to bardzo częsty błąd na maturze pisemnej - popełniany przez ok. 70% maturzystów. Traci się wiele punktów. (To także ważny powód „jedynki” z pracy pisemnej w szkole).

Przeczytaj uważnie: Spójność wypowiedzi.pdf Spójność tekstu

Błąd 7.

Niesfunkcjonalizowana analiza tekstu; brak wniosków z analizy; błędy wstępu, rozwinięcia, zakończenia: Link1.

Powodem tego błędu jest często nieznajomość (lub mylenie) środków stylistycznych oraz ich funkcji: Link2.

To pierwszy powód „oblanej” matury lub „jedynki” z wypracowania pisemnego (zwł. matura temat 2). Drugim w kolejności powodem są kardynalne błędy rzeczowe; trzecim - nieznajomość lektur lub błędna, nieuzasadniona interpretacja ( „wodolejstwo”).

Błąd 8.

Lekceważenie ortografii i interpunkcji

Ortografia:

Linki: pierwszy link | drugi link

Dobrym sposobem na poprawę ortografii jest wielokrotne pisanie ortogramu (wyrazu, w którym popełnia się błąd) 10 razy, 20..., 100... aż do pozytywnego skutku. :)

Najczęstsze błędy ortograficzne maturzystów.pdf

Bralczyk Pułapki ortografii.pdf

Trudny quiz interpunkcyjny :)

Interpunkcja:

Dobra pomoc: TUTAJ

Nie lekceważcie interpunkcji i ortografii. Dzięki kilku punktom za ortografię i interpunkcję można „uratować” słabiutką maturę pisemną (nawet taką, która zawiera błąd rzeczowy).

Błąd 9.

Błędy językowe

Do refleksji: Najczęstsze błędy językowe

Błąd 10.

Mylenie manipulacji (językowej) z perswazją (językową) [+ etyka słowa]

Manipulacja językowa to świadome stosowanie środków i zabiegów językowych w celu wpływania w sposób niejawny na poglądy i zachowania odbiorcy. Stosowanie manipulacji jest niezgodne z zasadami etyki, gdyż nadawca traktuje odbiorcę w sposób przedmiotowy, wykorzystując jego nieświadomość. [uprzedmiotowienie, urzeczowienie człowieka= reifikacja człowieka]

Najczęściej manipulacja językowa jest stosowana w tekstach reklamowych i politycznych. Polega na podawaniu informacji niezgodnych z prawdą, niepełnych, tendencyjnych.

Charakterystyczne dla manipulacji środki językowe:

stosowanie zaimków (my, nasze) i / lub 1. osoby liczby mnogiej w celu stworzenia iluzji wspólnoty z odbiorcą;
stosowanie słownictwa oceniającego i wartościującego (oczywiste, świetny, najlepszy);
stosowanie eufemizmów i hiperboli;
stosowanie wyrazów wieloznacznych;
stosowanie uogólnień, posługiwanie się stereotypami i opiniami obiegowymi i sloganami;
odwoływanie się do powszechnie uznawanych wartości.

Perswazja ma wiele cech wspólnych z manipulacją, ponieważ również wykorzystuje środki językowe, aby przekonać odbiorcę do pewnego stanowiska, ale pozostawia odbiorcy możliwość wyboru, a cel nadawcy jest znany.

Zauważ: perswazja i manipulacja nie różnią się metodami, które w obu przypadkach mogą być podobne. Jest jednak ogromna różnica w intencji perswadującego i manipulatora! Perswadujący przekonuje po to, by obie strony osiągnęły korzyść. Manipulator przekonuje, by zaspokoić swoje interesy.

Ciekawy LINK - o manipulacji TV

Dowiedz się więcej o manipulacji i jej wpływie na nasze życie: Teoria manipulacji.pdf

Manipulacja i perswazja łączą sie czesto z zagadnieniem:

ETYKA SŁOWA to etyka językowego porozumiewania się; jest elementem kultury języka. Zakłada ona określoną postawę nadawcy wobec odbiorcy tekstu oraz właściwy stosunek odbiorcy tekstu do jego nadawcy.

Jej główne zasady to:

podmiotowe traktowanie partnera, słuchacza lub czytelnika, czyli szanowanie jego przyzwyczajeń;
pozostawienie możliwości wyboru postawy;
odbieranie tekstu bez uprzedzenia i jakichkolwiek założeń wstępnych;
przekazywanie komunikatu prawdziwego, w sposób uczciwy, rzetelny i przyjazny dla odbiorcy.

Błąd 11.

Mylenie pojęć: motyw literacki, topos, archetyp, mit

Krótko:

TOPOS (motyw w sztuce - w lieraturze pięknej, malarstwie, rzeźbie, muzyce, mitologii, religii itd.) [ZOBACZ: Toposy.pdf]

motyw literacki - występuje TYLKO W LITERATURZE

mit (gr. mythos 'słowo') - opowieść o bogach, istotach nadprzyrodzonych i bohaterach dotycząca zwłaszcza tego, co wydarzyło się na początku istnienia świata. Tematem mitu mogą być np. powstanie świata, narodziny bogów, stworzenie człowieka albo rodowód władców lub herosów. Zbiór mitów nazywamy mitologią.

MOTYW LITERACKI to najmniejsza, elementarna jednostka konstrukcyjna świata przedstawionego. Może to być zdarzenie, przedmiot, cecha, sytuacja, myśl czy doznanie.

Np. motyw (literacki) cierpiącej matki; motyw buntu; motyw nieszcześliwej miłość; motyw miłości silniejszej niż śmierć... itp.

TOPOS we współczesnej humanistyceto dawny, sięgający Biblii i Antyku, motyw lub temat, który przechodzi z tekstu do tekstu; z epoki do epoki. Topos można wyrażać nie tylko w literaturze, ale także w sztukach plastycznych (malarstwo, rzeżba itp.) czy nawet muzyce. Toposy są dowodem ciągłości kultury. Trwałość toposów wynika z ich związków z archetypami.

ARCHETYP - (gr. archetypon 'prawzór') Odwieczny, dziedziczony przez człowieka, choć przez niego nieuświadamiany, wzorzec postępowania. Ujawnia się on za pośrednictwem symbolicznych obrazów, tematów i motywów określanych jako archetypiczne (pierwotne); przechowywany w nieświadomości zbiorowej ludzkości (wszystkich ras i kultur) prawzór, który jest dziedziczony z pokolenia na pokolenie i dzięki temu skrycie oddziałuje na ludzkie wyobrażenia oraz kieruje ludzkimi zachowaniami.

Np. archetyp cierpiącej matki odnajdziemy w micie o Demeter i Persefonie; w micie o Niobe; w średniowiecznej polskiej pieśni „Posłuchajcie, bracia miła...” [Maryja jako cierpiąca pod krzyżem matka], „Do matki Polki” A. Mickiewicza itp.

Inne ciekawe archetypy [pomyśl, w jakich mitach, tekstach kultury (dziełach sztuki, filmach itd.) je odnajdziesz]:

Dziecko - symbol bytu bez ukształtowanej trwale formy; archetyp ten uosabia z jednej strony aktywność i indywidualizm, z drugiej - skłonność do chaosu i nieodporność na zwodzenie.

Wieczna kobieta - uosobienie pięknej, zmysłowej i płodnej cielesności, ale także życiowej praktyczności i materialności (np. Afrodyta).

Ojciec - niebo i słońce, piorun i wiatr, broń oraz wszystkie męskie zwierzęta i rośliny; cechami Ojca są: aktywności i agresje, natrętność, dobitność, destruktywność, niszczenie i pasjonującą owocność, przekonywalność i skuteczność.

Matka - symbol natury, zwłaszcza w jej namacalnym, rzeczowym aspekcie, uosobienie matki, bogini-żywicielki, macierzyństwa, nieśmiertelności, jedności życia i śmierci; w dalszym sensie Kościół, miasto, kraj, Ziemia, materia...

Animus / Anima - pierwiastek męski / żeński; zbiorowe wyobrażenie cech mężczyzny / kobiety. Także kobiecy aspekt osobowości mężczyzny /męski aspekt osobowości kobiety; funkcjonują jako zbiorowe wyobrażenie kobiety lub mężczyzny, przyczyniając się (m.in.) do zrozumienia osób płci przeciwnej.

Heros (Superbohater, Niepokonany Bohater, Zwycięzca) - realizuje niezwykłe cel, przeżywa przygody; jest zaprzeczeniem płaskiej, nudnej egzystencji „zwykłych i przeciętnych ludzi” (np. Herakles, Achilles).

Cierpiąca matka - cierpi i rozpacza po utracie dziecka (np. Demeter, Maryja).

Cień - symbolizuje dualizm dobra i zła, oznacza zwierzęce, pierwotne elementy drzemiące w naturze człowieka; uosabia treści nieakceptowane społecznie.

Stary mędrzec - symbol duchowości oraz patriarchalizmu, uosobienie duchowego przewodnika, uczącego mądrości dalekiej od życiowego praktycyzmu.

Młody marzyciel - archetyp młodego, niedoświadczonego człowieka, który pragnie spełnić swe marzenia nie zważając na niebezpieczeństwa (np. Ikar).

Trickster (czytaj: trikster - szachraj, oszust) - ktoś, kto łamie społeczne zasady i sieje zamęt z powodu nienawiści do ludzi i świata lub samego pragnienia rozrywki; czasem wszakże efekty jego działań bywają dobre i korzystne (w symbolice chrześcijańskiej rolę trickstera odgrywa diabeł)

[ZOBACZ: Archetypy Mitologia Biblia.pdf ]

MIT A ARCHETYP

W mitycznych opowieściach możemy odnaleźć wiele archetypów, tzn. prastarych wzorców postępowania. Są one niezmienne i wspólne dla wszystkich ludzi.

Przykładami takich uniwersalnych wzorców są postacie znane z mitologii greckiej: np. cierpiąca matka (Demeter), wierna żona (Penelopa), buntownik działający dla dobra ludzkości (Prometeusz) lub heros (Herkules). Wiele podobnych wzorców i wyobrażeń ujawnia się w snach, wierzeniach religijnych i właśnie w mitach.

Termin „archetyp” wprowadził w XX w. szwajcarski psychiatra Carl Gustav [karl gustaw] Jung, który usiłował zrozumieć między innymi to, w jaki sposób nieuświadomione wzorce zachowań wpływają na psychikę i życiowe wybory człowieka.

Dobry link - TUTAJ

Błąd 12.

Nieznajomość środków stylistycznych i ich FUNKCJI

Tu znajdziesz POMOC

Błąd 13.

Niedokladne (szybkie, powierzchowne) czytanie poleceń z arkusza maturalnego

Nieczytanie przypisów

Skutek - błędna (lub niepełna) odpowiedź!

Błąd 14.

Mylenie opinii z informacją - to częste pytanie z retoryki na maturze w cz. I. Pojawia się co 2, 3 lata. Zakres wiedzy z gimnazjum:

Przeczytaj i wykonaj ćwiczenie: Informacje i opinie.pdf

Jeśli wciąż masz z tym kłopot kliknij TUTAJ: Odróżnianie informacji od opinii - dokładniej

Błąd 15.

Nieznajomość wyrazów obcych, prądów myślowych, terminów filozoficznych, idei

Przez 4 lata nauki poznaliście na lekcjach polskiego dużo terminów literackich, filozoficznych, nazw prądów umysłowych i artystycznych, idei itd. Warto je powtórzyć. Wiele z nich znajdziecie na końcu swego podręcznika (Słownik terminów) i w zeszytach. Dużo z nich znajdziecie również w Serwisie polonistycznym - np. tutaj: Epoki literackie

Błąd 16.

Mieszanie rodzajów literackich (epika, liryka, dramat) z gatunkami literackim

Mylenie gatunków pogranicznych i niewłaściwe ich rozpoznawanie (felieton, esej, reportaż)

Mylenie reportażu z wywiadem lub artykułem prasowym itp.

Trzeba rozwinąć umiejętność rozpoznawania wyżej wymienionych rodzajów i gatunków.

W 1 cz. matury próbnej niemal zawsze jest pytanie, jakim gatunkiem jest dany tekst.

Koniecznie musisz jeszcze raz przypomnieć sobie wyróżniki owych gatunków wypowiedzi i samodzielnie wypełniać karty pracy, matury próbne i ćwiczyć tę umiejętność.

Tutaj pomoc do pobrania (pdf): Gatunki pograniczne.pdf

A tutaj dobry link do video na ten temat: KLIKNIJ!

Tutaj krótka powtórka: Rodzaje i gatunki literackie.pdf

Przeczytaj też: LINK

Błąd 17.

Nieznajomość następujących terminów:

zwrot
wyrażenie
cytat
aforyzm, sentencja, maksyma
przysłowie
powiedzenie (krótka, zwięzła wypowiedź zawierająca jakąś myśl ogólną, morał itp.)
porzekadło (utarte powiedzenie)
morał (pouczający wniosek, który można wyciągnąć z jakiegoś wydarzenia lub sytuacji)
puenta (wyraziste zakończenie, podsumowanie)

Warto też wedzieć, czym są skrzydlate słowa (rozpowszechnione i często przytaczane zwroty, frazy lub dłuższe fragmenty tekstów, których pochodzenie można ustalić, czym różnią się od anonimowych przysłów i które z czasem weszły do zasobów języka potocznego)

Błąd 18.

Nieumiejętność napisania notatki syntetyzującej

(1. Arkusz na maturze pisemnej. Do zdobycia aż 4 punkty!) )

Tu wskazówki: Notatka syntetyzująca i ćwicz 2023.pdf

Notatka syntet WZOR.pdf

Bardzo szczegółowo i kompetentnie: ------>>>LINK

[Mylenie streszczenia linearnego ze streszczeniem logicznym]

Błąd 19.

Czym jest AKT KOMUNIKACJI JĘZYKOWEJ? (Schemat Jacobsona)

KOMUNIKACJA NIEWERBALNA (pozasłowna) [gesty, symbole]

MOWA CIAŁA

Przeczytaj: Akt komunikacji językowej.pdf

Porównaj - Błąd 20, 21 i 25

Błędy 20. i 21.

Mylenie FUNKCJI JĘZYKA (funkcji wypowiedzi) ze STYLAMI JĘZYKOWYMI (stylami funkcjonalnymi języka) oraz

STYLÓW JĘZYKOWYCH ze STYLIZACJĄ JĘZYKOWĄ (LINK) - patrz Błąd 25.

Funkcje języka. Na maturę 2022 i 2023.pdf

Funkcje języka oraz TUTAj - Funkcje językowe

Dobre linki: KLIKNIJ lub TUTAJ

TUTAJ POMOC: KLIKNIJ lub TUTAJ

Wykonaj te ćwiczenia

Przypomnij sobie schemat komunikacji językowej (Jacobsona) i porównaj z funkcjami języka

Kanał komunikacyjny – połączenie pozwalające na komunikację pomiędzy dwoma uczestnikami wymieniającymi się informacjami. Każdy przekaz jest wysyłany przez nadawcę oraz odbierany przez odbiorcę (adresata) wiadomości.

Nadawca - to np.: narrator, podmiot liryczny, orator (mówca), koleżanka, kolega, piosenkarz) itp.

Odbiorca - np.: Ty, czytelnik, słuchacz, widz (w teatrze, kinie, na koncercie) itp.

Prównaj - Błąd 19!

Błąd 22.

Nieznajomość części mowy i części zdania

Proste wyjaśnienie: LINK

Błąd 23.

Nieznajomość rodzajów zdań współrzędnie złożonych i podrzędnie złożonych

Tutaj prosto - LINK

Błąd 24.

Kłopoty z cudzysłowem i złe jego użycie - LINK: Kłopoty z cudzysłowem

Za pomocą tego znaku interpunkcujnego możesz nadawać wyrazom wiele subtelnych „odcieni”.

Błąd 25.

Nieznajomość stylizacji językowych - Link i Przypomnienie

Błąd 26.

Alegoria. Symbol. Różnice

Symbol jest wieloznaczny - np. róża, serce, chochoł (w Weselu), płynąca rzeka itp.

Alegoria ma jedno znaczenie - np. lis (przebiegłość), lew (władza), mrówka (pracowitość) itp.

Błąd 27.

Wulgaryzacja języka:

Judym olał Joasię...

Wokulski zachował się jak debil...

lub niedostateczna świadomość językowa:

Bolesław żył i tworzył w epoce pozytywizmu. [Autor pracy zapewne ma na myśli Bolesława Prusa]

Błąd 28.

Nieznajomość zespołu pojęć:

1) Zasady komunikacji w internecie - LINK

2) Netetykieta - LINK

3) Gatunki internetowe - Gatunki internetowe.pdf

Błąd 29.

Nieznajomość pojęcia neologizm

Neologizm - to środek stylistyczny, wyraz, zwrot, forma, znaczenie nowo utworzone, nowo powstałe w języku.Często używane w literaturze pięknej; zwłaszcza w liryce. Na ich powstawanie wpływa przede wszystkim konieczność nazywania nowych zjawisk i przedmiotów oraz tendencja do skrótowości, ekonomii języka. Np:

wysokościowiec, witacz, spolegliwy, niedobłysk, ślizg, dekomunizacja, oszołom, urlop tacierzyński, twarzoksiążka (żartobliwie o Facebooku) , plażing, jesieniara, youtuber(-ka), instagramer, influencer... LINK

Ich funkcja: wzbogacają język (system językowy); w literaturze pięknej wprowadzają do tekstu dodatkowe znaczenia; neologizm ma zadziwić, przykuć uwagę.

Cel: tworzone są głównie w celach użytkowych, praktycznych, np. dla nazwania nowych przedmiotów, miejsc, pojęć, mogą mieć również charakter lingwistycznej (językowej) zabawy.[np. wiersze i proza Mirona Białoszewskiego].

Poetą znanym z tworzenia niezwykłych neologizmów był Bolesław Leśmian. Na jego cześć neologizmy te nazwano LEŚMIANIZMAMI.

Leśmian tworzył neologizmy, które odznaczały się bogactwem leksyki i obfitością wyrazów zmodyfikowanych, o funkcji lirycznej, często odrealniającej, fantastycznej, a niekiedy makabrycznej. Służyły one cieniowaniu znaczeń, zabarwieniu wyrazów oraz uzyskiwaniu nowych efektów brzmieniowych. Np.:

Imiona znaczące: Śnigrobek, Znikomek, Srebroń, Migoń, Zmierzchun, Dusiołek.

lub w wierszu:

Sam go wywiódł z nicości

błyszczydłami swych oczu (B. Leśmian, Pan Błyszczyński)

[podać inne przykłady]

Błąd 30.

Niezrozumienie, czym jest tekst kultury

Tekst kultury to: obraz, film, rzeźba, plakat, piosenka, opera, utwór muzyki klsycznej, fresk, grafika, dzieło architektoniczne, pomnik, exlibris, reklama itd. oraz tekst literatury pięknej (również gatunki synkretyczne i z pogranicza publicystyki) - wiersz liryczny, powieść, nowela, dramat właśiwy, esej, felieton, reportaż... etc.

Za teksty kultury możemy uznać więc takie działania człowieka, które da się zanalizować i zinterpretować.

Zauważ, że – wbrew nazwie – nie każdy tekst kultury musi być sporządzony w formie pisemnej! W tym przypadku musisz spojrzeć na pojęcie TEKST jak na przenośnię (metaforę). Oznacza ono ważny komunikat, który możemy wyczytać wprost z danego dzieła.

Wyróżniamy następujące teksty kultury:

pisane (np. artykuł, powieść, wiersz, dramat, felieton, esej itd.),
wizualne (np. fotografia, obraz, rzeźba, mural, graffiti, plakat, instalacja, reklama),
audialne (np. utwór instrumentalny, piosenka, audycja radiowa),
wirtualne (np. gra komputerowa, blog, hipertekst),
audiowizualne (np. film, teledysk, program telewizyjny, happening, reklama)

Co więcej, tekstem kultury może być również konkretne miasto lub państwo!

Błąd 31.

Nieznajomość związków frazeologicznych pochodzących z mitologii grecko-rzymskiej i Biblii

Powtórka z gimnazjum:

Związek frazeologiczny (frazeologizm) - to połączenie dwóch lub więc wyrazów. Znaczenie takiego związku jest różne od znaczenia poszczególnych słów wchodzących w jego skład; np. biała flaga, wypić duszkiem, pójść po rozum do głowy.Do związków frazeologicznych zaliczane mogą być przysłowia, porzekadła, sentencje i maksymy.

A) Nieznajomość związków frazeologicznych pochodzących z Biblii - KLIKNIJ Dziedzictwo Biblii w j_pol.pdf

B) Nieznajomość związków frazeologicznych pochodzących z mitologii grecko-rzymskiej - KLIKNIJ Dziedzictwo Antyku w j_pol.pdf

C) Nieznajomość popularnych związków frazeologicznych - tymczasowy link zewnętrzny

(trzeba dokończyć)

Linki, które mogą pomóc:

Nieznajomość najważniejszych i popularnych związków frazeologicznych
Nieznajomość biblizmów
i mitologizmów (w tym związków frazeologicznych pochodzących z mitologii lub z Biblii)

Błąd 32.

Nierozpoznawanie ironii. Ironia, sarkazm, parodia, drwina.

Pomoc: Ironia i jej rodzaje.pdf

Błąd 33.

Wyrazy wartościujące (i ich rodzaje) = słownictwo warościujące

Pomoc: LINK

Ćwiczenie: LINK

Błąd 34.

Mylenie atyutopii z dystopią i utopią.

Wizja stworzenia szczęśliwego społeczeństwa towarzyszyła ludziom od starożytności, od utopii stworzonej w „Państwie” Platona. Jednak ponieważ każda rzecz w naturze ma swoje przeciwieństwo, więc literatura szybko dorobiła się też takich pojęć jak „antyutopia” i „dystopia”.

Utopia ma na celu przedstawienie idealnego społeczeństwa. Jest próbą zaprojektowania systemu, którym wszystkie problemy zostaną rozwiązane ku radości absolutnie wszystkich. To z założenia jest absurdalne: ludzie różnią się między sobą, bardzo różnią się oczekiwaniami, mają sprzeczne interesy, wiec tworzenie jednego systemu, który będzie absolutnie szczęśliwy i doskonały, jest pomysłem absurdalnym. To jest niewykonalne z uwagi na naturę ludzką i takiego systemu społecznego (politycznego), który będzie pasował wszystkim nie da się wymyślić.

W mowie potocznej pojęć antyutopia i dystopia używa się wymiennie, jednak w rzeczywistości jest miedzy nimi subtelna różnica. Antyutopia jest tekstem, który przedstawia totalitarne i opresywne społeczeństwo przyszłości niejako w reakcji na istnienie utopii. Dystopia z kolei daje podobny efekt w reakcji na rzeczywistość, jest aproksymacją (przybliżeniem) zdarzeń na przyszłość, aby pokazać, do czego mogą doprowadzić.

Błąd 35.

KONTEKSTY w wypowiedzi argumentacyjnej (rozprawce)

Tutaj: KONTEKSTY

CZY PISAĆ: „KONTEKSTEM LITERACKIM JEST..."?

Nie. Wystarczy włączyć kontekst np. takimi słowami: „Podobnie w filmie..." „Również w utworze...", „Także bohater piosenki...", „Właśnie tak postępuje bohater opery....". Kontekst nie musi być wydzielony w osobnym akapicie.

Błąd 36.

Kłopoty z imiesłowami. Nieznajomość imiesłowów

Imiesłowy - powtórzenie.pdf

Błąd 37.

Retoryka. Retoryczne środki językowe. Erystyka

RETORYKA - środki językowe ERYSTYKA.pdf

Błąd 38.

Wyrazy modne w polszczyźnie

Pomocny link: -----> KLIK!

Spis modnych wyrazów: -----> KLIK!

W przygotowaniu:

Mylenie ŚRODKÓW RETORYCZNYCH (FIGUR RETORYCZNYCCH) z ZABIEGAMI RETORYCZNYMI

Ciąg dalszy nastąpi...

W miarę wolnego czasu będę uzupełniał Serwis polonistyczny. Obecnie zajmuję się przede wszystkim tworzeniem dokumentów nauczania on-line dla władz oświatowych. Poza tym nauczanie zdalne zajmuje dużo więcej czasu niż nauka w zwykłych warunkach.

[Nie ma dokumentu - nie ma pracy nauczyciela!]

Tekst kultury to: obraz, film, rzeźba, plakat, piosenka, opera, utwór muzyki klsycznej, fresk, grafika, fotografia, pomnnik, dzieło architektoniczne, exlibris, reklama... itd. oraz tekst literatury pięknej (również gatunki synkretyczne i z pogranicza publicystyki) - wiersz liryczny, powieść, nowela, dramat właściwy, esej, felieton, reportaż... etc. Tekstem kultury może być nawet miasto lub kraj.

Wyróżniamy następujące teksty kultury:

pisane (np. artykuł prasowy, esej, powieść, wiersz, dramat, felieton...),
wizualne (np. fotografia, obraz, rzeźba, mural, graffiti, plakat, instalacja, reklama),
audialne (np. utwór instrumentalny, piosenka, audycja radiowa),
wirtualne (np. gra komputerowa, blog, hipertekst),
audiowizualne (np. film, teledysk, program telewizyjny, happening, reklama)

* * *